*Văn Quang – Viết t Sài G̣n

VIẾT CHO BẠN VÀ CHO M̀NH

Trong bài này, xin phép bn đc cho tôi được nói mt chuyn rt riêng tư. Mt th chuyn riêng ca mt người, nhưng có l cũng là chuyn ca nhiu người. Đó là chuyn t́nh cm, không th không nói, không th không viết, bi nó luôn ám nh trong đáy sâu tâm tư, trong c tim thc, khó mà có th làm được điu ǵ khi c̣n vướng víu trong ḷng. Bn đc đă tng gp trường hp mt người thân va ra đi chc chn s thông cm vi tôi. Nht là đă ngoài cái tui “tht thp c lai hy” sp bước sang “bát tun”, điu y c̣n sâu sc hơn nhiu.  

Người bn là thy ḿnh

Vâng, đy là điu tôi mun được trang tri ḷng ḿnh v s “ra đi” ca anh Phm Xuân Ninh, bút hiu Hà Thượng Nhân. Mt người tôi kính trng như anh ḿnh và cũng là “sếp” ca tôi trong mt khong thi gian ngn, là bn đng ngũ, bn trong “tù ci to”, bn trong cuc đi sut nhng năm làm báo và viết lách k c trong nhng cuc chơi “x́ c̣m”, mt chược nh đây tôi không gi là “thi sĩ” Hà Thượng Nhân, tôi ch gi là “anh”, như tôi và các bn tôi thường gi. Tôi cũng không k l v con người cùng nhng đc tính tuyt vi ca anh, không ch dành cho bè bn mà hu như cho tt c nhng người đă tng giao thip vi anh. Tôi cũng chưa phi là “tri k” ca anh và t́nh thân chưa bng nhng v khác đng trang la hoc có nhiu thi gian gn gi vi anh. Anh hơn tôi 11 tui (anh sinh năm 1922 , tôi sinh năm 1933), có th đó là thy ḿnh. T trong đáy sâu trong ḷng tôi vn mang t́nh cm y, cho dù bt c ngoài đi hay sau chn song st. Tôi hc được anh nhng điu không có trong sách v, không có trong ngay c nn giáo dc ca gia đ́nh, ch trong cuc sng vi bn bè. Nh́n cách anh sng, anh nói, anh đi nhân x thế… đó là nhng điu anh đă dy cho tôi cho đến hôm nay.

Không phi ch ḿnh anh mà rt nhiu bn bè cũng đă dy cho tôi nhiu điu tương t như thế. Nhưng anh là mt trường hp đc bit.  

Không phi “sếp” nào cũng được kính trng

Thưa bn đc, mt điu cn nói rơ, không phi ai là “sếp” cũng được cp dưới kính trng, đôi khi c̣n ngược li. Làm “sếp” mà không có cái tâm, không có cái t́nh, ch có cái “uy”, không có cái “ân” th́ khó có cp dưới nào kính trng.  Phi không bn? Mt anh cp dưới kính trng mt cp trên ch ly “uy”, ly “quyn” ra ch huy, ḥ hét th́ anh cp dưới đó xng đáng được gi là k “nnh thn”. K dám nói thng nói tht mi đúng là cp dưới đáng kính trng. Con người nào cũng b́nh đng như nhau, khác nhau ch ch có được kính trng hay không mà thôi. Ngay c mt chính th dù có mnh đến đâu, nếu nhng người được gi là lănh đo, sng và làm có “t́nh”, có “lư”, có “tâm” là  thun ḷng dân s tn ti, đi ngược li vi nguyn vng ca người dân, trước hay sau s b tiêu dit. Tàn ác như Tn Thu Hoàng, tưởng sc mnh là vô đch, ri cũng tiêu tan. Đó là lch s, là chân lư không th thay đi. Nhưng đây tôi không dám dài ḍng v chuyn này. 

Tôi ch mun chng minh rng ti sao anh Phm Xuân Ninh được hu hết các cp dưới ca anh kính trng, chính v́ nhân cách ln ca anh. Nhân cách y th hin ngay trong li sng hàng ngày, li giao thip, tiếp xúc vi mi người quanh ḿnh và ngay vi thuc cp. Anh không là quân nhân chuyên nghip, không là sĩ quan hc trường vơ b ra, nhưng anh li là mt người lănh đo rt gii, anh nói ǵ ai cũng nghe, sn sàng làm tṛn nhim v.

Làm vic vi anh Ninh c như trong mt gia đ́nh, chng phi lo nghĩ ǵ đến nhng “âm mưu, th đon” vi cái lưới k lut lúc nào cũng sn sàng úp chp lên đu. C̣n ǵ sướng hơn. Thưa bn, đó chính là lư do ti sao khi anh ra đi, ch có ḷng thương tiếc.  

Mt “cơn mưa bun”

Cho nên khi anh ra đi, dường như có mt cái ǵ thay đi ln lm. Ngay t ngày đu tiên khi biết tin anh t giă vĩnh vin cuc đi, anh em khp nơi xôn xao, đin thoi, thư t cho nhau. M gi cho Úc, Úc gi thư cho Pháp, Pháp gi cho Canada, Canada gi thư cho Vit Nam. Mt ni tiếc thương âm thm như khói sương lan to trong tt c nhng lá thư, dù là thư đin t, dù là tiếng nói trong đin thoi đường dài. Không có tiếng khóc, đôi khi li là tiếng cười cùng nhau, nhưng…li có cái ǵ đó bàng bc nui tiếc thm kín. Tôi không th đnh nghĩa được chính xác là cái ǵ và cũng không din t được trn vn t́nh cm y. Ch biết “nó” là  tht, là mt cơn mưa bun, như câu thơ anh làm trong “tri ci to” Long Giao vào năm 1975:

…“Bây gi gia Long Giao

Ngi nghe mưa sùi st

Cuc đi như chiêm bao

Có hay không no ct?

Anh châm điếu thuc lào

Ḿnh say, ḿnh say sao?”Tưởng như mi hôm nào, anh ngi cùng tôi trong cái gi là “tri ci to”, cùng hút chung “cái điếu cày t chế”, nay anh đă ra người thiên c!

Tôi ch là anh làm thơ v vn, tc gi là “thơ ba trn”, nên làm xong bài nào là ch mt thi gian ngn đi vào lăng quên luôn. Đc thơ anh xong, tôi cũng làm mt bài dài thọng, đáp li “ông thi sĩ bc thy”, cùng “ t”, thiếu bn thơ, nếu ngoài đi thường chc tôi không đi đáp như thế. Bài thơ “ba trn” ca tôi được đt tên là: “Khói thuc trong tù”, đến nay c moi óc nh li, cũng lơm bơm ch được vài câu lm cm như thế này các c :

“Khói thuc lào say xanh mu nh

Hương xưa su đng tím thi gian

Nghe sôi máu đ trong ḷng điếu

Năm tháng vàng theo cuc chiến tàn…”

Khoe vi anh Hà, anh gt gù: “Cu này chơi ch gm nh, xanh, tím, đ, vàng, nghe được đy ch”. Được đàn anh khen tôi phng mũi, c đnh làm vài bài na trong tù nhưng bí quá, chng ra được bài “th t” nào. Sau này có vài bài, c nh măi không được. Cái “b nh” đáng tin cy ca tôi b vào “nhà tang vt” hơn hai năm nay mt ri!

Mt s tht khác cn nói là anh mt tui 90 đă là th lm ri, chúng tôi đu biết anh đă suy nhược nhiu và ngày ra đi ca anh không c̣n xa. Không “chết tr” đ làm tăng ni đau xót tiếc thương. Nhưng riêng s vĩnh bit ca anh làm nên ni tiếc nui ngm ngùi tri rng như cơn mưa mùa đông. Anh không là “lănh t” bt c cái ǵ, nên không có cnh ôm nhau khóc rú lên, mà chưa chc đă là tht. Người ta khóc lóc, lăn ln v́ nhng cái khác cho chính ḿnh. Nhưng vi anh Hà Thượng Nhân, tôi nghĩ, mi người dành cho anh c tm ḷng chân tht nht.

Nhng “ anh già” khó tính và d tính        

Tôi li xin nói đến mt s tht khác là vào thi bui này, “cánh già chúng tôi”, hi 10 người th́ có đến 9 ông bày t ước nguyn là nếu có phi “ra chân lên bàn th, ngi nh́n con gà kho thân” th́ ch xin đi cho nhanh, không đau m vt v, thế là đ. Không c̣n ai s ngày ra đi na. Nhiu ông đă làm sn di chúc và dn ḍ con cháu rt tưng tng c như nói “b đi chơi, mai v”. Cũng chng phi là mun được đi ngay cho được vic. C thn nhiên sng hết quăng đi c̣n li. Có ông vn mit mài làm vic s “qu thi gian” c̣n rt ít. Có ông thnh thơi chn cái thú an nhàn bên con cháu. Nhiu ông nói sng đến được tui 90 là đ ri, nếu không mun nói là tha. Được ra đi như anh Ninh là mt “hnh phúc” ln. Tôi cũng nghĩ như vy.

Tht ra là bn bè, dù đă trên dưới 50 năm hay mi hơn ch có 5-10 năm, chúng tôi cũng đă có đôi ba “anh già” gin hn nhau, tc bc nhau v́ nhng chuyn tht, chuyn gi, chuyn hiu đúng hay hiu lm nhau v́ người khác mang li, thường có trong cuc sng như mt l t nhiên. Có nhng chuyn tưởng như không th dung hoà được, không th “nh́n mt nhau”. đây tôi không nói đến chuyn “lp trường chính kiến” có màu sc chính tr, đó là quyn ca mi người. Tôi ch nói mt t́nh bn thông thường như bn t lúc c̣n đ chm, t lúc vào đi, lên đi hay xung đi.

Có nhng “anh già khó tính” hơi tí là gin, li có nhng “anh già d tính” cái ǵ cũng cười hà hà cho xong. Thưa tht vi bn đc, tôi li nm trong c hai trường hp trên. Nhưng s “gin hn” ca tôi, nếu có, bao gi tôi cũng đ trong mt gii hn nht đnh. Tôi thường t hi “không biết ḿnh gin nó đúng hay sai”. T  nhiên trong ḷng ni lên mt điu ǵ như ni băn khoăn, có v là mt chút hi hn. Tôi đă nhn được hàng trăm nhng clips, video ca tng v T̀NH BN. Gn đây nht, là mt clip rt ngn gn: “CÓ MỘT NGƯỜI BẠN LÀ MỘT ÂN HUỆ, MỘT MÓN QUÀ, MỘT ĐẠO ĐỨC, MỘT VINH DỰ”.

Đc  câu “châm ngôn” rt b́nh d đó bên nhng cánh hoa, tôi thm thía và có mc cm như mt th “ti đ” v́ có th đă đánh mt mt người bn nào đó. Tht s tôi rt bun cho ḿnh. Ri đến lúc nào “bn ta ra đi”, tôi s phi nghĩ ǵ đây?

Anh Hà Thượng Nhân va vĩnh bit anh em, tôi nghĩ là không bao gi dám làm mt bt c người bn nào, dù người bn đó, tôi tưởng là ghét tôi hay thương tôi. Tôi biết là hc được bài hc này quá d, song làm được th́… hơi khó. Khi “cái tôi” ch là s tm thường, như câu phương ngôn Pháp: “Le moi est haissable” chc tôi s làm được. Không có cái ǵ là khó, không bao gi là mun c.  

My anh già nói chuyn lm cm

Tr li v s ra đi ca anh Hà Thượng Nhân, đến hôm nay, đă có rt nhiu báo loan tin bun này và đă có nhiu bài viết v anh cùng vi hàng lot li “Chia bun”, “Phân Ưu” vi c trang tên tui đính kèm, nếu mun ghi hết. Bn có th đc trên hu hết các t báo, các trang web ph biến nhng bài này.

Ngoài nhng người đă tng là bn ca anh, là cp dưới ca anh có tên trong nhng bn “chia bun”, tôi tin là c̣n nhiu nhng người bn khác, v́ mt l nào đó, chưa có tên trong danh sách này. Có l là các v son tho cũng vi vàng nên làm sao tránh được thiếu sót. Có c nhng v không quen biết nhưng mến m anh qua nhng thi phm.

Tôi không dám đi din cho ai c, nhưng tôi hy vng nói được mt phn tiếng nói chung ca khá nhiu bn bè anh, cũng là bn tôi, mà trong li “Phân Ưu” không th nói hết. Biết đâu, cũng là ni ḷng ca nhiu đc gi đă tng mang chung tâm trng này trong nhiu trường hp khác nhau.

Vài hàng gi đến hương hn người quá c Hà Thượng Nhân và giăi t tc ḷng chân tht cùng vi “cánh già” chúng tôi. Nếu các bn tr có đc th́ xin hiu cho “my anh già nói chuyn lm cm vi nhau y mà”. Thế là người co đu gi, c̣m cơi trước computer, bên tri ln đn cũng măn nguyn lm ri.  

Văn Quang – 15-10-2011        

          01-_Thi_si_Ha_T_Nhan_khi_sang_tac.jpg                                         

H́nh: 01- Ông Hà Thượng Nhân khi sáng tác

02-_Ong__Ha_T_Nhan_trong_chieu_tho_HAT.jpg

H́nh: 02- Thi sĩ Hà Thượng Nhân trong chiu thơ Hoàng Anh Tun

03-_Anh_Pham_Xuan_Ninh_va_Phu_Nhan.jpg

H́nh: 03- Anh Phm Xuân Ninh cùng phu nhân.

                                               

-----Original Message-----

From:

Sent: Sun, Oct 16, 2011 8:20 pm

Subject: Tưởng nim Hà Thượng Nhân

Gi bài mi tun này đến các bn ta. Kỳ này các bn ta đc cho mt người va ra đi.

Văn Quang